Możemy urządzać nocne wędrówki, w trakcie których oświetlamy sobie trasę czołówkami. Możemy spędzać wieczór przy ognisku z przyjaciółmi i od czasu do czasu snopem światła z latarki przeczesać okolicę. Możemy wybierać się w daleką podróż i prowadzić samochód na słabo oświetlonej drodze. A możemy też obudzić się w środku nocy za potrzebą i, żeby nie włączać światła, wspomagać się włączoną komórką w naszej drodze do toalety. Bez względu na to, w której sytuacji się znajdziemy, jeśli używamy jakiegoś źródła światła kierunkowego, możemy zobaczyć świecące w ciemności oczy. Żeby była jasność: w domu mamy szansę dostrzec takie zjawisko tylko pod warunkiem, że mieszkamy na przykład z psem lub kotem. No, bez nich, jeśli wierzymy w zjawiska paranormalne, być może też ujrzymy świecące oczy, ale nie jestem taka pewna, czy to byłby powód do radości.
Partnerem artykułu jest GP Batteries, producent latarek czołowych Discovery
Dlaczego oczy zwierząt świecą w ciemności?
Widzicie tego borsuka mniej więcej pośrodku zdjęcia? Oko świeci mu się jak mała latareczka!
Ustalmy jedną rzecz: to “świecenie” jest określeniem bardzo umownym. Zwierzęce oczy wcale nie świecą w dosłownym znaczeniu tego słowa – nie działają jak żarówki. One po prostu odbijają światło pochodzące z innych źródeł, a pomaga im w tym specjalna budowa. Także, jak widać na zdjęciach ilustrujących ten artykuł, światło podczerwone. Zarówno powyższy borsuk, jak i sarna niżej, zostały sfotografowane w nocy moją fotopułapką, która oświetla okolicę podczerwienią.
Oko zwierząt dobrze widzących w nocy wyposażone jest w specjalną błonę odblaskową (tapetum lucidum), która działa na zasadzie lustra i odbija nawet najmniejszą ilość światła. Światło wpada do oka, odbija się od zakrzywionej błony odblaskowej i dopiero później, wzmocnione przez nią, trafia do fotoreceptorów umieszczonych w siatkówce. Dzięki temu zwierzęta widzą znacznie lepiej niż my nawet w niemal kompletnych ciemnościach.
Kiedy zauważamy świecące się w nocy oczy, widzimy tak naprawdę właśnie to światło odbite od błony odblaskowej. Za porównanie niech posłuży tutaj Księżyc, który rozświetla noc przy bezchmurnym niebie. Sam w sobie nie wytwarza on własnego światła, a “świeci”, odbijając od swojej powierzchni światło słoneczne. Inny dobry przykład? “Zajączki”, które możemy puszczać w słoneczny dzień za pomocą lusterka.
Oczy aligatora amerykańskiego mają charakterystyczny, czerwono-fioletowy błysk
Z tego powodu zwierzętom oczy nie świecą przez całą noc, a dopiero wtedy, kiedy złapią silniejszą wiązkę światła, którą mogą odbić. Żebyśmy zauważyli takie błyszczące oczy, muszą zostać spełnione dwa zasadnicze warunki.
1. Zrobimy zwierzęciu zdjęcie z użyciem lampy błyskowej, skierujemy włączoną latarkę mniej więcej w miejsce, w którym się znajduje, albo zwierzę wejdzie w zasięg innego, w miarę mocnego źródła światła.
2. Zwierzę będzie patrzyło w tym czasie w naszym kierunku. Tylko wtedy zauważymy światło odbite przez błony odblaskowe w jego oczach. Jeżeli zwierzak będzie patrzył na przykład niżej, albo w bok, może przejść obok nas niezauważony i oczy go nie zdradzą.
W zależności od gatunku zwierzęcia i kąta padania światła, jego świecące w nocy oczy mogą mieć różną barwę – najczęściej ze spektrum zieleni, niebieskiego i żółcieni, albo będącą mieszanką tych kolorów. Ale niektórym zwierzakom oczy lśnią w odcieniach czerwieni i pomarańczu, co może wyglądać naprawdę upiornie!
Którym zwierzętom oczy świecą w nocy?
Sarny, jako zwierzęta najbardziej aktywne wtedy, kiedy jest ciemno, muszą dobrze widzieć, żeby w porę zauważyć zagrożenie
Odpowiedź w sumie jest dość krótka: wszystkim, które prowadzą nocny tryb życia. Każde zwierzę, które jest aktywne w nocy, albo chociaż o zmierzchu i/lub wczesnym rankiem, musi w miarę dobrze widzieć w takich warunkach, jeśli jest drapieżnikiem lub jego potencjalną ofiarą. Wiecie, to zazwyczaj fajne, kiedy się widzi swoją kolację. Fajne jest także, kiedy można dostrzec, że ktoś próbuje nas zjeść. Każde takie nocne stworzenie, które w swojej codziennej egzystencji w dużej mierze polega na swoim wzroku, będzie miało oczy wyposażone w błonę odblaskową, aby widzieć możliwie jak najlepiej przy tak marnym oświetleniu.
W błonę odblaskową wyposażone są oczy dobrze funkcjonujących w nocy ssaków. Błysk w oku zobaczymy u domowych psów i kotów, a także u pozostałych gatunków psowatych i kotowatych oraz ich ofiar, czyli, między innymi, u jeleni i saren. A na poniższym filmiku możecie zobaczyć szopy. Jest ich tyle, że ich oczy wyglądają jak lampki choinkowe!
Wśród ptaków doskonałym przykładem są sowy – to właśnie ich oczy mogą świecić na przerażająco czerwony kolor. Sporo aktywnych w nocy naczelnych, jak na przykład wyrak upiorny, również ma błonę odblaskową. Oczy wielu ryb, zwłaszcza tych żyjących na dużych głębokościach, także doskonale odbijają światło, ponieważ do ich środowiska naturalnego światła przenika niewiele.
Błonę odblaskową mają nawet oczy większości gatunków… pająków! W ich przypadku “świecenie” może być trudniejsze do zauważenia, ponieważ błona występuje w ich mniejszych parach oczu – główne nie są w nią wyposażone.
Wymieniać gatunki zwierząt, których oczy świecą w ciemności, mogłabym jeszcze długo, tak samo Wy długo moglibyście zadawać pytania o poszczególne przykłady, więc to trochę skrócę. Żeby dowiedzieć się, czy dane zwierzę ma błonę odblaskową w oczach, w większości przypadków wystarczy, że ustalimy, czy:
– prowadzi ono nocny tryb życia,
– w dużej mierze swoje funkcjonowanie opiera na zmyśle wzroku.
Jeśli na oba pytania odpowiemy twierdząco, mamy również odpowiedź w kwestii prawdopodobnej obecności błony odblaskowej.
Bujna wyobraźnia w nocy może pracować, doszukując się sylwetek podejrzanych stworzeń tam, gdzie raczej ich nie ma. Może nam się wydawać, że śledzą nas jakieś strachy, zwłaszcza kiedy zdarzy nam się w ciemnym lesie, nocą, w pojedynkę, zauważyć w świetle latarki niepokojąco czerwone, żółte lub niebieskie oczy. Ale nie ma się czego bać! To nie są żadne potwory czające się na nas w mroku. To zwierzęta, które obserwują nas, żeby sprawdzić, czy stanowimy dla nich zagrożenie. No, chyba że to akurat nie są zwierzęta…. <Muahahahahahahaha>
Partnerem artykułu jest GP Batteries, producent latarek czołowych Discovery
Autorzy fotografii:
Igor Salov / Shutterstock
Connor Howe / Shutterstock
Źródła:
- “Comparative morphology of the tapetum lucidum (among selected species)„ (Veterinary Ophthalmology, 7(1), 11-22, 2004), aut. Ollivier F.J., Samuelson D.A., Brooks D.E., Lewis P.A., Kallberg M.E., Komáromy A.M.
- “The glow of the night: The tapetum lucidum as a coadaptation for the inverted retina„ (BioEssays, 44(10), 2022), aut. Vee S., Barclay G., Lents N.H.
- “Fine structure of the canine tapetum lucidum„ (Journal of anatomy, 136(Pt 1), 1983), aut. Lesiuk T.P., Braekevelt C.R
- “Morphological aspect of tapetum lucidum at some domestic animals„ (Veterinary Medicine, 65(2)/2008, 2008), aut. Donisă A., Muste A., Beteg F., Briciu R.
- “How to fix the red eye effect in photos„ (All About Vision, 2019), aut. Rodrigues A.
- “Świecące oczy zwierząt„ (PetHelp, 24.02.2020), aut. PetHelp
- “Bird Eyes and Vision„ (The science of birds, 21.09.2021), aut. Phillipsen I.
- “Histoanatomical study of the lens and ciliary body in ostrich eye„ (Vet Res Forum. 2016 summer;7(3):221-226, 15.09.2016), aut. Ebrahimi Saadatlou MA, Shahrouz R.
- “Why do cats’ eyes glow in the dark?„ (The Conversation – Academic rigour, journalistic flair, 11.04.2022), aut. Hood L.
