Być może zdarzyło Wam się zauważyć kiedyś jaszczurkę z ogonem niepasującym kolorystycznie i proporcjami do reszty jej ciała lub bez ogona w ogóle. Albo (oby nie!) sami przyczyniliście się do tego, że gad stracił swój ogon. Fakt, że jaszczurki potrafią odrzucać swój ogon jest wiedzą dość powszechną, ale powody, dla których to robią oraz jak przebiega takie zjawisko już niekoniecznie.

Co to jest autotomia?

dlaczego jaszczurka gubi ogon, odrzuca ogon, jak odrasta jaszczurce ogon, ogon jaszczurki, blog o dzikich zwierzętach, animalistka, animalistka.pl

Kiedy jaszczurka traci ogon w wyniku autotomii, nie wykrwawia się dzięki specjalnemu zwieraczowi na tętnicy

Autotomia to reakcja polegająca na automatycznym odrzuceniu części ciała. Następuje ono najczęściej w obronie, kiedy zwierzę jest zaatakowane i/lub złapane. Dzięki takiej zdolności gatunki, które ją posiadają, mogą ujść z życiem w sytuacjach, w których inaczej nie byłyby w stanie uciec.

Czołowym przykładem autotomii jest odrzucanie ogona przez jaszczurkę. Sprawdza się, co prawda, wyłącznie w sytuacji, kiedy zostanie przez drapieżnika pochwycona właśnie za ogon, bo jakby złapał ją za tułów, to ogon jej już raczej nie pomoże, ale lepsze to niż nic, prawda? Przynajmniej w niektórych zdarzeniach jest szansa, że zwierzę będzie mogło uciec, zostawiając zdziwionego agresora z tylko jedną częścią ciała. Co istotne, u wielu gatunków ogon po odłączeniu się od ciała wciąż się rusza, co jeszcze bardziej rozprasza drapieżnika i odwraca jego uwagę. Możecie obejrzeć to na poniższym filmiku.

Ale zdolności autotomicznych nie posiadają wyłącznie jaszczurki, ponieważ możemy je spotkać także u innych zwierząt. Ogon mogą odrzucić również hatterie, o których pisałam już kiedyś artykuł czy salamandry, więc płazów to również dotyczy. Niektóre gatunki pająków potrafią odrzucać odnóża, tak samo rozgwiazdy. Skorupiakom zdarza się stracić w taki sposób szczypce. Istnieją nawet gryzonie, u których udokumentowano taką umiejętność. Zaobserwowano ją między innymi u kolcomyszy sawannowej (Acomys kempi), która, złapana przez drapieżnika, potrafi zrzucić fragment skóry i się z niej wyślizgnąć – zupełnie jakby to była rękawiczka. Żądło, które pozostaje w ciele napastnika po użądleniu przez pszczołę to też przejaw autotomii.

Wróćmy jednak do naszych jaszczurek. Ich ogon jest odpowiednio przygotowany do tego, żeby odłączyć się od reszty ciała dzięki odpowiedniej budowie tkanek. Po utracie ogona zwierzę krwawi raczej symbolicznie, ponieważ w miejscu oderwania tętnica w ogonie jest wyposażona w zwieracz, który blokuje przepływanie krwi za wyznaczony punkt.

Co to jest regeneracja?

Regeneracja to odtworzenie utraconej części ciała, chociaż może nie być ona już tak doskonała jak pierwowzór. Proces regeneracji jest również bardzo kosztowny – przeprowadzenie go wymaga bardzo dużych nakładów energetycznych. Z tego powodu jaszczurki, które odbudowują swój ogon, są w tym czasie mniej aktywne, żeby niepotrzebnie nie tracić mocy przerobowych niezbędnych do naprawienia ciała.

dlaczego jaszczurka gubi ogon, odrzuca ogon, jak odrasta jaszczurce ogon, ogon jaszczurki, blog o dzikich zwierzętach, animalistka, animalistka.pl

Ogon w trakcie regeneracji

Odrzucony przez jaszczurkę ogon po pewnym czasie odrasta. Taki nowy ogon można łatwo rozpoznać, ponieważ wyraźnie odcina się od reszty ciała: może być nieco zdeformowany, krótszy i mieć inny kolor, niż ten „oryginalny”. W dodatku nie jest już odbudowany na kręgach kostnych, tylko chrząstce, która z biegiem czasu kostnieje. Regenerowany jest również rdzeń kręgowy, który przebiega wzdłuż ciała aż do końcówki ogona.

Co jakiś czas prowadzone są nowe badania nad autotomią u zwierząt. Chociaż może raczej powinnam powiedzieć: „nad regeneracją”. Każdy nowy element układanki, dzięki któremu będziemy mogli dokładnie wiedzieć, w jaki sposób ten proces przebiega na poziomie komórkowym, może nas przybliżyć do odtworzenia takiej regeneracji u ludzi. Być może nadejdzie czas, w którym ludzie wcale nie będą potrzebowali protez kończyn czy przeszczepów organów, ponieważ będą w stanie je odbudować.

 

Autorzy fotografii:
Aksa2011 / Pixabay
makamuki0/ Pixabay
GjataErvin / Pixabay