Mądry jak sowa – czy na pewno?

Czy kojarzenie sowy z mądrością jest słuszne?

Sowa symbolizuje wiedzę, inteligencję, mądrość – przymioty jak najbardziej pozytywne. Często na ilustracjach przedstawiana jest z książkami czy w okularach – kolejnymi symbolami mądrości. Jedną z najpopularniejszych sów na świecie jest Sowa z opowieści o Kubusiu Puchatku. Potrafiła czytać i pisać, co wyróżniało ją na tle innych, zdecydowanie niepiśmiennych mieszkańców Stumilowego Lasu. Sowa w kulturze zachodniej od dawna traktowana jest jako synonim mądrości. I zupełnie nie powinna nim być.

Skąd mądrość u sów?

Prawdopodobnie współczesne kojarzenie sowy z wiedzą ma swoje korzenie w mitologii greckiej. Atena, bogini mądrości i sztuki często była przedstawiana wraz z sową – pójdźką, będącą jej świętym ptakiem. Mieszkańcy wierzyli, że gniazdowanie pójdziek w Atenach jest dowodem na przychylność bogini, która była ich patronką. Sowa przelatująca nad żołnierzami miała natomiast zapewnić im powodzenie w nadchodzącej bitwie. Starożytni Grecy byli tak silnie związani z sowami, że były one wybijane również na monetach. Zresztą – sowa pojawiała się nie tylko na drachmach. Współcześnie, po wejściu do Strefy Euro, sowa widnieje w Grecji na monecie o wartości 1 Euro.

Sowy są symbolem mądrości od wieków

W mitologii rzymskiej również pojawia się sowa. Tym razem u boku Minerwy, która początkowo była nie tylko boginią sztuki i rzemiosła, ale również nauki, literatury i właśnie mądrości. Według poematu „Metamorfozy”, napisanego przez rzymskiego poetę Owidiusza, początkowo ptakiem towarzyszącym Minerwie był kruk, jednakże został wkrótce zdetronizowany przez sowę. Sowa Minerwy przez tysiąclecia miała silne znaczenie. w XVIII wieku, kiedy zakładano tajny Zakon Iluminatów (Iluminaci bawarscy), ten sam, który do teraz jest często tematem teorii spiskowych, właśnie sowa Minerwy została jego symbolem.

Sowa kojarzona jest z mądrością prawdopodobnie przez przenikliwe spojrzenie i swoją wielką głowę. Nawet w totalnych ciemnościach dostrzega to, co niewidoczne dla innych. Ale dobry wzrok to jedyne, co daje jej ta ogromna głowa. Sowa bowiem tak naprawdę jest bardzo głupiutkim ptakiem. Od dawna wiedzą o tym Hindusi. W Indiach sowa kojarzona jest z głupotą i pustką w głowie przez to, że ciągle tylko siedzi i gapi się bezmyślnie w przestrzeń.

Nie taka mądra, jak wygląda

Mimo bardzo dużej głowy, która stanowi mniej więcej 1/4 całej sowy, mózg zajmuje w niej niewiele miejsca. Jest on w dodatku znacznie mniejszy w stosunku do wielkości całego zwierzęcia, jeśli porównamy to z innymi ptakami. Większość miejsca w głowie zajmują jej oczy. Są one tak ogromne, że, gdyby nasze oczy były tak wielkie jak oczy sów, byłyby one wielkości dobrze wyrośniętych pomarańczy.

Sowa wcale nie grzeszy inteligencją

W naszej kulturze sowa uchodzi za symbol mądrości i inteligencji, ale zdecydowanie ustępuje w tych cechach miejsca wielu innym gatunkom ptaków. Widać to chociażby po szybkości uczenia się i poziomie skomplikowania ćwiczeń.

Za ptaki obdarzone największą inteligencją uznaje się rodzinę krukowatych, czyli, między innymi, kruki, wrony, sroki czy gawrony, które potrafią posługiwać się narzędziami i szybko uczą się wykonywać dość skomplikowane zadania, na przykład jak pozyskać jeden przedmiot, żeby nim się dostać do kolejnego, a tym kolejnym do jeszcze następnego, który pozwoli im sięgnąć po smaczek. Cechuje je również samoświadomość.

Innymi inteligentnymi istotami w ptasim świecie są papugi. One również mogą opanować posługiwanie się narzędziami, są świadome siebie jako konkretnej jednostki i są w stanie myśleć abstrakcyjnie. Za przykład niech tu posłuży chociażby najsławniejsza na świecie żako – Alex. Ten ptak, poza bogatym słownictwem, potrafił zapytać swoją opiekunkę o to, jakiego koloru są jego pióra!

W porównaniu z inteligencją papug czy krukowatych sowa przegrywa w przedbiegach

Są jeszcze ptaki drapieżne, takie jak sokoły, które współpracują z człowiekiem w trakcie polowań. Zalążki sokolnictwa miały miejsce wraz w powstawaniem ludzkiej cywilizacji. Ludzie nie zajmowaliby się trenowaniem tych ptaków, gdyby nie były one w stanie nauczyć się reakcji na podstawowe komendy.

Ba! Nawet gołębie, które powszechnie uznawane są za ptaki niegrzeszące inteligencją, że tak delikatnie się wyrażę, są bardziej kumate od sów. Potrafią nauczyć się wykonywania złożonych zadań i nawet one rozpoznają siebie w lustrze.

Sorry, ale sowa pod względem inteligencji żadnemu z tych ptaków nawet do pięt nie dorasta. Mając na uwadze fakt, że jej mądry wizerunek to tylko pozory, kiedy następnym razem ktoś Wam powie, że jesteście mądrzy jak sowa, zastanówcie się, czy przypadkiem nie chciał Was obrazić.

Wnioski? Sowa w kulturze być może i uchodzi za symbol mądrości, ale tak naprawdę ma tylko ptasi móżdżek.

Autorzy fotografii: christels / Pixabay anton32 / Pixabay judscronje / Pixabay Adnan Shahid / Unsplash

Źródła:
“Owl of Minerva„ (Oxford Reference), aut. Oxford Reference
“The Owl of Athena: Symbol of Wisdom„ (Classical Wisdom Weekly, 13 kwietnia 2022), aut. Sean Kelly
“The Owl – Wisdom, Alertness, Vigilance„ (Illuminati Official), aut. Illuminatiam
“Comparative Study of Visual Pathways in Owls (Aves: Strigiformes)„ (Brain, behavior and evolution. 81. , 1 grudnia 2012), aut. Gutiérrez-Ibáñez, Cristián & Iwaniuk, Andrew & Lisney, Thomas & Wylie, Douglas
“Tool use and tooling in ravens (Corvus corax): A review and novel observations„ (Ethology Volume129, Issue 3 March 2023, pp. 169-181 , 20 grudnia 2022), aut. Ivo Jacobs, Mathias Osvath
“Corvid Tool Use, Play and More„ (Psychology Today, 3 maja 2012), aut. Tony Angell
“This African Gray Parrot Was the First Animal To Ever Ask an Existential Question„ (My Modern Met, 30 grudnia 2020), aut. Arnesia Young
“Pigeons problem-solve similarly to artificial intelligence, research shows„ (the Guardian, 26 października 2023), aut. Aliya Uteuova
“How Smart Are Pigeons? Everything We Know About Their Intelligence„ (a-z-animals.com, 6 października 2023), aut. Angie Menjivar
“Twit or true: are owls really intelligent?„ (New Scientist, 8 stycznia 2020), aut. Bill Naylor