Nocoloty – ptaki czy pniaki?

Możecie ich nie widzieć, ale one zawsze będą widziały Was.

W dzień można przejść tuż obok tych ptaków, a ich nie zauważyć. Wyruszają na żer dopiero wtedy, kiedy nastanie ciemność. Nocoloty – niezwykłe, nocne ptaki.

Chociaż nocoloty mają kilka cech wspólnych z sowami: nocny tryb życia czy wielkie oczy, to nie są z nimi spokrewnione. Zdecydowanie bliżej nocolotom do paszczaków czy lelków. Zresztą do niedawna rodzina nocolotów przynależała do rzędu lelkowych. Dopiero w 2016 roku wyodrębniono dla niej zupełnie nowy rząd – nocolotowe, do którego zostały zaliczone wyłącznie gatunki tych przedziwnych ptaków.

W dzień nocolota można bardzo łatwo przeoczyć

Do rodziny nocolotów należy 7 gatunków ptaków, które dla niewprawnego obserwatora praktycznie niczym się nie różnią, może poza wielkością czy odcieniem brązu na upierzeniu. Wszystkie są tak samo brązowe, nakrapiane jaśniejszymi plamkami i niewielkie. I wszystkie występują jedynie w Ameryce Środkowej, na okolicznych wyspach oraz w północnej i środkowej części Ameryki Południowej.

Nocoloty (Nyctibiidae)

• długość ciała: 21-60 centymetrów
• rozpiętość skrzydeł: do 80 centymetrów
• waga: 42-650 gramów
• występowanie: każdy gatunek ma swój zasięg występowania, ale ogólnie przedstawicieli rodziny nocolotów można spotkać w Ameryce Środkowej, północnej i środkowej części Ameryki Południowej oraz na niektórych sąsiadujących z kontynentem wyspach
•  pożywienie: owady – podstawą diety są chrząszcze, uzupełniają ją świerszcze, ćmy i termity.

Kamuflaż doskonały

Sowy w ciągu dnia ciężko zauważyć, ponieważ na zmierzch czekają ukryte wysoko na drzewach, w rozwidleniach konarów, dziuplach czy kominach. Nocoloty obrały nieco inną taktykę. One nie maskują się na tle drzewa, one udają, że są prawdziwą częścią drzewa. Siadają na pniu lub gałęzi, zamykają oczy i prostują się tak, że dziób jest niemal w linii prostej w stosunku do reszty ciała, po czym nieruchomieją. W takiej pozycji potrafią spędzić cały dzień i nawet kiedy wiemy, czego szukać, ich kształt potrafi zmylić ludzkie oko. Nocoloty bowiem w dzień do złudzenia przypominają pniak lub ułamany konar.

Nocolot maskuje się, udając, że jest przedłużeniem pnia, na którym siedzi

Wyjątek w kwestii maskowania się nocolotów stanowi nocolot rudy (Nyctibius bracteatus) – najmniejszy ze wszystkich gatunków. Jego brązowo-rude pióra z białymi plamkami stanowią same w sobie doskonały kamuflaż wśród liści. Ale ten ptak poszedł o krok dalej – on udaje, że jest… liściem. Takim brązowym, martwym, który ledwo co trzyma się jeszcze na drzewie, chociaż już dawno powinien opaść. Nocolot rudy nawet naśladuje taki liść charakterystycznym bujaniem się na wietrze!

Jedynak bez gniazda

Nocoloty nie budują gniazd. Nie zajmują także dziupli. Za miejsce do wysiadywania jaja służy zazwyczaj nadgniły pniaczek czy zagłębienie w grubszej gałęzi. Grunt, aby jajo nie spadło na ziemię. Samica składa zazwyczaj tylko jedno jajo, którym troskliwie opiekuje się razem z partnerem. W ciągu dnia jest ono wysiadywane tylko przez jednego rodzica (najczęściej jest to samiec), który tkwi w całkowitym bezruchu, jak to ma w zwyczaju. Dzięki temu ptaki zmniejszają ryzyko, że „gniazdo” zostanie wykryte. W nocy jedno z rodziców zajmuje się wysiadywaniem, a drugie poluje i karmi siebie oraz partnera (a po miesiącu, kiedy wykluje się pisklę, także i je). Kiedy jest ciemno rodzice już zmieniają się rolami co jakiś czas, żeby każdy z ptaków miał możliwość trochę odpocząć. Jednakże nawet w nocy te zmiany nie następują zbyt często.

Młode początkowo ma białe upierzenie i ukrywa się pod ciałem rodzica. W miarę jak rośnie, pióra zmieniają się w coraz bardziej podobne do tych, które mają dorosłe nocoloty. Kiedy pisklę jest już na tyle duże, że nie mieści się pod wysiadującym je nocolotem, zaczyna naśladować jego pozę i pozostaje w bezruchu tak długo, jak dorosły ptak.

Młode bardzo szybko zaczynają naśladować rodziców

Psychodeliczne oczy

Bezbłędny kamuflaż to jedno, ale niesamowite oczy to druga niezwykła cecha nocolotów. W ciągu dnia, kiedy ptaki się ukrywają, oczy pozostają zamknięte, żeby ich nie zdradzić, ale kiedy tylko zapada zmrok, w końcu mogą je otworzyć. Kiedy jest jasno, nocoloty wyraźnie otwierają oczy tylko wtedy, kiedy poczują się zagrożone. Szeroko otwarte oczy i rozdziawiony dziób to próba odstraszenia agresorów.

Nocolot odstrasza intruzów szeroko otwartymi oczami i dziobem

Oczy nocolotów są wielkie, intensywnie żółte lub pomarańczowe, z czarną źrenicą, której wielkość zależy od tego, jak jasno jest wokół. Te wszystkie zdjęcia w internecie nie kłamią – właśnie tak wyglądają nocoloty w całej swej okazałości.

Mają intensywnie żółte ślepia

Chociaż sama muszę przyznać, że, kiedy po raz pierwszy natknęłam się na słabej jakości zdjęcie nocolota, podejrzewałam, że to fotomontaż. Wy nie musicie. Wy już wiecie, że takie ptaki faktycznie istnieją. I nocą, swoimi żółtymi ślepiami, mogą obserwować niczego nieświadomych ludzi.

Autorzy fotografii:
Paulo Jose Benatti / Wikimedia Commons
The Lilac Breasted Roller from Sullivan’s Island, United States / Wikimedia Commons
Anselmimuniz / Wikimedia Commons
Sidnei Siqueira / Wikimedia Commons
Marcelo Madeira Martins da Silvas / Wikimedia Commons

Źródła:
“Common Potoo – bird card„ (Oiseaux Birds), aut. Nicole Bouglouan
“Potoos: Bizarre Nocturnal Birds Hiding in Plain Sight„ (American Bird Conservancy, 28 października 2021), aut. Rebecca Heisman
“The Online Guide to the Animals of Trinidad and Tobago – Potoo„ (), aut. UWI
“ADW: Nyctibius grandis: information„ (Animal Diversity Web), aut. Grant Slusher
“Potoo | Nocturnal Bird Species, Adaptations & Habits | Britannica„ (), aut. Britannica