Szyja do samego nieba, nogi do samej ziemi – oto najwyższe zwierzę na świecie.

Kiedy w XIX wieku Europa odkryła żyrafy, nie mogła się nadziwić, że taki przedziwny stwór nie jest jakimś wybrykiem natury, tylko stanowi cały gatunek. Przypuszczano, że może to jest jakiś dziwny wielbłąd, tylko garb mu się spłaszczył i to, co powinno w nim być, jest przechowywane w szyi.

Przemyślany wybryk natury

Dziś już wiemy, że żyrafa jest zwierzęciem jedynym w swoim rodzaju – najwyższym, jakie współcześnie chodzi po ziemi. A jej najbliższym krewnym jest okapi, które przypomina trochę skrzyżowanie żyrafy z zebrą. Te dwa gatunki są jedynymi dzisiaj żyjącymi przedstawicielami rodziny żyrafowatych.

Żyrafa ma naprawdę przedziwną budowę ciała. To dorastające nawet do 6 metrów wysokości zwierzę wyposażone jest w patykowate, ekstremalnie długie nogi i bardzo długą, nieproporcjonalną w stosunku do reszty ciała szyję. Właśnie w związku z tym ostatnią częścią ciała żyrafy badacze zadawali sobie mnóstwo pytań: po co żyrafie taka szyja? Jak ona pije? Jak żyrafa utrzymuje taką szyję w pionie? Czy nie mdleje? Jak krew dociera do mózgu? Ile kości ma szyja żyrafy?

Na wszystkie te pytania dzisiaj sobie odpowiemy, ale zaczniemy od końca.

Spójrzcie na poniższe zdjęcie. Zrobiłam je w trakcie wycieczki do Muzeum Historii Naturalnej w Londynie  (jeśli jeszcze nie czytaliście mojej relacji, to macie okazję nadrobić zaległości!).

po co żyrafie długa szyja żyrafy żyrafa budowa ilość kości muzeum historii naturalnej w londynie natural history museum london blog o zwierzętach animalistka animalistka.pl

Żyrafa ma tyle samo kręgów szyjnych, co człowiek

Mimo olbrzymiej różnicy w wysokości żyrafy i człowieka oraz długości samej szyi, nie różnimy się tak bardzo w budowie szyjnego odcinka kręgosłupa, jak mogłoby się wydawać. Kręgów szyjnych żyrafa ma dokładnie tyle samo, co człowiek – siedem. Są one po prostu znacznie dłuższe niż u człowieka.

Naukowcy z New York Institute of Technology w swoich badaniach nad współczesnymi gatunkami żyrafowatych oraz na podstawie szczątków ich przodków wykazali, że żyrafowate już 16 milionów lat temu domyślnie miały dłuższą szyję niż inne gatunki występujące w tym samym czasie. W toku ewolucyjnym szyja żyraf wydłużała się stopniowo: najpierw wydłużyła się jedna kość, a dopiero później następne. (Warto w tym miejscu zaznaczyć, że, chociaż okapi również mają dłuższą szyję niż inne zwierzęta, to u nich zaszedł proces odwrotny – szyja ich bezpośrednich przodków stopniowo się skracała.)

Doskonale zaplanowane narzędzie

To, że szyja żyrafy jest tak niezwykle długa nie było dziełem przypadku i organizm doskonale przystosował się do tego stanu rzeczy. Mimo ogromnej odległości między sercem a mózgiem, krew do niego dopływa bez problemu, kiedy zwierzę jest w pionie. Dzieje się tak dzięki temu, że żyrafa ma najwyższe ciśnienie krwi ze wszystkich znanych nam zwierząt – jest ono dwukrotnie wyższe od naszego ciśnienia. Duże, silne serce pompuje krew do mózgu tętnicą szyjną, która później wraca żyłą. Zastawki w kształcie kieszonek blokują krew, która nie spływa z powrotem do głowy, kiedy zwierzę się schyla.

po co żyrafie długa szyja żyrafy żyrafa budowa ilość kości muzeum historii naturalnej w londynie natural history museum london blog o zwierzętach animalistka animalistka.pl

Szyja żyrafy jest bardzo giętka, zwierzę swobodnie może nią kręcić na boki.

Mimo ogromnego ciężaru, jakim jest sama szyja, utrzymanie jej w pionie nie stanowi dla żyrafy problemu. I nie wynika to wcale z silnych, dobrze wykształconych mięśni! Trzymanie szyi w pionie nie męczy żyrafy, ponieważ mięśnie nie są do tego wcale wykorzystywane. Żyrafa wyposażona jest bowiem w specjalne ścięgno, które przebiega wzdłuż całej szyi i to ono odpowiada za pionizację zwierzęcia. Ścięgno jest stale napięte jak łuk w cięciwie, który utrzymuje go w takim wygięciu. Z tego powodu, wbrew pozorom, to opuszczenie szyi, żeby się schylić, jest znacznie bardziej męczące dla żyrafy, ponieważ musi ona rozciągnąć to ścięgno jeszcze bardziej.

Wydawać by się mogło, że żyrafa ze swoją długą szyją może dosięgnąć wszędzie, gdzie tylko potrzebuje – także, by napić się wody. Niestety wcale tak nie jest. Chociaż szyja żyrafy jest ekstremalnie długa, w stosunku do nóg jest zdecydowanie zbyt krótka, by zwierzę mogło dosięgnąć pyskiem wody bez zginania nóg. Pod tym względem zebra czy którakolwiek antylopa jest zbudowana znacznie praktyczniej, ponieważ wystarczy, że schyli głowę, by się bez problemu napić. Żyrafa, żeby to zrobić, musi albo stanąć w bardzo dużym rozkroku, albo zgiąć nogi w kolanach i nadgarstkach, w przeciwnym wypadku nie dosięgnie do lustra wody (tak samo zresztą robi okapi, żeby się napić). Dlatego to długoszyje zwierzę nie pije zbyt często i większość potrzebnego jej do nawodnienia płynu czerpie z liści roślin, którymi się żywi.

po co żyrafie długa szyja żyrafy żyrafa budowa ilość kości muzeum historii naturalnej w londynie natural history museum london blog o zwierzętach animalistka animalistka.pl

Zwróćcie uwagę, jak szeroko żyrafa musi rozstawić nogi, żeby dosięgnąć gruntu.

I tu dochodzimy do najważniejszego pytania:

Po co żyrafom długa szyja?

Być może trochę Was rozczaruję, bo nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie, a te ewentualne powody, które aktualnie znamy, nie są jednoznaczne.

Przypuszcza się, że przodkowie żyrafy wykształciły długą szyję, żeby sięgać po liście niedostępne dla innych zwierząt. Byłoby to dość skutecznym sposobem na eliminację konkurentów o pokarm. Tak twierdził Darwin. Faktycznie – żyrafy bez problemu dosięgają do gałęzi rosnących pięć metrów nad ziemią czy nawet wyżej, gdzie nie sięgają na przykład impale. Dzięki temu żyrafa może się najeść znacznie szybciej, niż gdyby miała pobierać pokarm na tej samej wysokości, co inne zwierzęta roślinożerne. Przeciwnicy tej hipotezy zaznaczają jednak, że długa szyja żyrafy wymaga dostarczania znacznie większej ilości składników odżywczych, niż potrzebują krótkoszyje gatunki. W dodatku badanie o zależności pomiędzy okresem suszy a śmiertelnością żyraf z 2010 roku obaliło teorię Darwina w tej kwestii, ponieważ okazało się, że to właśnie żyrafy o dłuższych szyjach umierają częściej, kiedy pokarmu jest mało.

Druga teoria zakłada, że szyje są potrzebne żyrafom w walkach o dominację. Samce żyraf uprawiają tak zwany necking, żeby określić, który z nich jest silniejszy i będzie miał większe szanse na krycie samicy. Taki konkurs o dominację może przybierać różne formy, od delikatnego ocierania się szyjami i prostowania ich, do prawdziwej walki, w której żyrafy biorą duży zamach i starają się jak najsilniej uderzyć przeciwnika szyją lub wyrostkami na głowie, które przypominają rogi (ossikony). Ten pomysł jednak też nie jest do końca niepodważalny, bo, jeśli to byłby powód, dla którego żyrafa ma długą szyję, to dlaczego nie wykształciła się ona tylko u samców?

Na poniższym filmiku możecie zobaczyć, jak wygląda necking w tej bardziej ekstremalnej formie.

Wygląda na to, że na jednoznaczną odpowiedź przyjdzie nam jeszcze trochę poczekać i rozwiązanie zagadki będzie uzależnione od dalszych badań nad wymarłymi przodkami żyrafy.

Źródła: