Nie tylko egzotyczne ptaki są bajecznie kolorowe!

Wydaje się, że nasze polskie ptaki są takie trochę nijakie: brązowe, bure, czarne, czasem może mają jakąś plamę koloru, albo nawet, jeśli już są kolorowe, jak na przykład sikory: bogatka czy modraszka, to nie zwracamy na nie za bardzo uwagi, bo nam spowszedniały. Zachwycamy się egzotycznym ubarwieniem papug i ptaków rajskich, przekonani, że w Polsce takich prawdziwie kolorowych ptaków raczej nie ma. A są! I wbrew pozorom jest ich całkiem sporo! Tylko raczej nie występują tam, gdzie najczęściej ich szukamy – w miastach.

Przyznam się, że kiedy zaczęłam się przygotowywać do tego artykułu, miałam niemały orzech do zgryzienia. Najpierw, kiedy usiadłam z kartką i z pamięci wypisałam nazwy najbardziej kolorowych polskich ptaków, miałam osiem gatunków. A chciałam zrobić ładne, okrągłe zestawienie TOP 10, więc trochę mało. Ale kiedy zaczęłam wertować moje ulubione książki i ze świeżym spojrzeniem oglądać zdjęcia przedstawicieli naszej rodzimej awifauny, lista bardzo szybko się wydłużała i doszłam do 22 pozycji. Wybranie z nich tylko dziesięciu było trudne, ale nie chciałam robić dłuższego zestawienia. W końcu się udało. Oto przed Wami najbardziej kolorowe polskie ptaki!

Top 10 najbardziej kolorowych polskich ptaków

10. Bogatka (Parus major)

Jest doskonale znanym wszystkim ptakiem

Zajmuje dziesiąte miejsce w zestawieniu, ponieważ z pewnością każdy ją zna. Na stałe wpisała się już w polski krajobraz, zwłaszcza zimowy – jest jednym z ptaków, które najchętniej odwiedzają nasze karmniki, także w centrach dużych miast. Nie boi się ludzi i wiele bogatek pozwala sobie na częstowanie się ziarnami wprost z ludzkiej ręki. Bogatka doskonale przystosowała się do życia w mieście i gniazda wije tam, gdzie tylko może: wewnątrz słupków ogrodzeniowych, w szczelinach ścian domów czy nawet w skrzynkach na listy!

Świetnie radzi sobie w miejskim środowisku

Ich pokarm stanowią owady we wszystkich stadiach oraz inne bezkręgowce. Zimą nie pogardzi słonecznikiem i innymi ziarnami, które znajdzie w karmniku. To dla niej wieszamy często słoninę. Ale, chociaż bogatka na padlinożercę nie wygląda, często widywana jest, zwłaszcza właśnie zimą, przy martwych, niedojedzonych przez drapieżniki zwierzętach.

9. Dudek (Upupa epops)

Dudek ma charakterystyczny czub z piór

Widziałam go na żywo raz, jak przelatywał kilkanaście metrów ode mnie na skraju pięknie pachnącego lasu sosnowego na Dolnym Śląsku. Nie sposób go pomylić z żadnym innym polskim ptakiem! A w zestawieniu najbardziej kolorowych polskich ptaków znalazł się dlatego, że mimo „pospolitego” umaszczenia – no bo czerń, biel i rudy wydają się dość nudnymi kolorami, dudek robi wrażenie, ponieważ wygląda jednak bardzo niecodziennie. Wszystko za sprawą imponującego czuba z piór i długiego dzioba. Chociaż w Polsce nie jest to zbyt powszechny ptak, możemy go spotkać na terenie całego kraju. między kwietniem a wrześniem. Lubi obrzeża lasów, gdzie zajmuje dziuple w drzewach lub szczeliny starych, opuszczonych domów. Najchętniej żywi się larwami chrząszczy czy świerszczy, zdarza mu się nawet grzebać w krowich plackach w poszukiwaniu żuków gnojowych i ich larw.

Wyróżnia go również czarno-biały wzór na skrzydłach

Dudki wykształciły szereg fascynujących zachowań obronnych przed drapieżnikami, począwszy od udawania agresywnego węża, a skończywszy na maskowaniu się zapachem cuchnącej, rozkładającej się padliny. O szczegółach systemów obronnych dudków opowiadam w osobnym artykule (KLIK!), bo szkoda byłoby to wszystko streszczać w kilku zdaniach.

8. Dzięcioł zielony (Picus viridis)

Wyróżnia się na tle innych polskich dzięciołów

Dzięcioł zielony jest zdecydowanie najbardziej kolorowym dzięciołem w Polsce. Możemy go spotkać w mniej gęstych lasach na terenie całego kraju, chociaż zamieszkuje je dość nielicznie. Bacznie przyglądajmy się wierzbom i topolom, ponieważ to w nich dzięcioł zielony najchętniej kuje. Samca od samicy możemy rozpoznać po „wąsie”. Ten pasek po obu stronach dzioba u samicy jest całkiem czarny, natomiast samiec ma jeszcze czerwoną, podłużną plamkę wewnątrz czarnej otoczki.

Jego przysmakiem są mrówki i zdarza mu się rozkopywać mrowiska

Jeśli, spacerując po lesie, zauważymy dziurę w mrowisku, wcale nie musiało być ono zniszczone przez człowieka. Bardzo prawdopodobne, że zrobił to właśnie dzięcioł zielony, ponieważ mrówki stanowią podstawę jego diety. Upodobał sobie zwłaszcza mrówki darniowe, które budują mrowiska pod ziemią lub w spróchniałych, zwalonych konarach drzew.

7. Modraszka (Cyanistes caeruleus)

Jest mniejsza od bogatki

Mniejsza kuzynka bogatki, którą możemy spotkać na terenie całego kraju. Ma piękne, niebiesko-żółte ubarwienie z białymi plamami na głowie i skrzydłach. Chociaż nieco mniej powszechne niż bogatki, również chętnie odwiedzają miejskie karmniki, z których bez problemu przepędzają nawet większe od siebie ptaki. Zresztą – są agresywne nawet w stosunku do ludzi, mimo że są przyzwyczajone do ich obecności. Nastręcza to niemałych problemów podczas obrączkowania tych ptaków lub prób wyławiania ich z niebezpiecznych miejsc, które wybrały sobie na gniazdo: dziobią wtedy zajadle w palce, a jeśli ornitolog ma na dłoni choćby najmniejszą ranę – może być pewien, że to właśnie ona będzie celem ataku modraszki.

Występuje na terenie całej Polski

Ta mała awanturnica ma menu podobne do innych sikor: owady i ziarna, zimą wybiera co lepsze kąski z karmników, bardzo lubi słoninę. Zdarza się, że w zimowych miesiącach modraszki dołączają do stad bogatek, ale trzymają się raczej na uboczu i niespecjalnie chcą się integrować z innymi sikorami.

6. Pliszka żółta (Motacilla flava)

Żywi się głównie owadami i innymi bezkręgowcami

Tak jak gila możemy rozpoznać po czerwonym brzuchu, tak pliszkę żółtą – po brzuchu w soczysto żółtym odcieniu. To jedna z trzech pliszek występujących w naszym kraju (chociaż z rodziny pliszkowatych jest u nas znacznie więcej gatunków) i można ją pomylić z pliszką cytrynową. Lubi otwarte, nizinne przestrzenie i na takich obszarach można spotkać ją w niemal całej Polsce już od kwietnia aż do nawet października. Wędrując w okresie wiosenno-letnim po łąkach należy uważnie patrzeć pod nogi, ponieważ pliszka żółta buduje gniazda na ziemi, doskonale ukryte pomiędzy wysokimi roślinami.

Często można je spotkać w okolicy wypasanego bydła

Pliszka żywi się głównie owadami we wszystkich stadiach rozwoju, pająkami i niewielkimi mięczakami. Po odchowaniu piskląt pliszka żółta z chęcią towarzyszy zwierzętom gospodarskim na pastwiskach, polując na krążące wokół bydła muchy i wypłaszane z trawy inne owady.

5. Gil (Pyrrhula pyrrhula)

Nie sposób pomylić go z żadnym innym ptakiem

Piękny, pomarańczowo-czerwony brzuch to zdecydowanie największy znak rozpoznawczy tego niewielkiego ptaka. Dość nieliczny w Polsce, zamieszkuje najchętniej zagajniki i młode lasy z dużą ilością świerków. Na przestrzeni ostatnich lat coraz bardziej rozpowszechnia się w naszym kraju i zimą bywa widziany, jak w niewielkich stadach okupuje parkowe drzewa czy nawet zagląda do ogrodowych karmników. W okresie lęgowym jest rzadziej widziany – staje się wtedy dość skryty i ukrywa się pomiędzy gęstymi, iglastymi gałęziami.

Najłatwiej spotkać go zimą przy karmniku

Dieta gili składa się w dużej mierze z nasion dzikich roślin, które stanowią jej podstawę, ale te ptaki chętnie zjadają również… pająki!

Tylko samce mają taką jaskrawą pierś. Samice są dużo skromniej wybarwione i brzuch mają blady, szaro-różowawy. Co ciekawe, na przestrzeni lat odnotowano w Europie wśród gili kilkanaście przypadków gynandromorfizmu, czyli dwupłciowości. Oznacza to, że taki ptak ma równocześnie rozwinięty zarówno żeński jajnik, jak i męskie jądro. U gila taką anomalię widać podobno doskonale, ponieważ połowa jego brzucha jest jaskrawoczerwona, a druga połowa szara.

4. Wilga (Oriolus oriolus)

Tylko samce wilg są tak intensywnie żółte

Piękny, jaskrawożółty ptak z czarnymi skrzydłami – oto wilga. Ale tylko dorosłe samce mają takie rzucające się w oczy ubarwienie. Samice mają brązowe skrzydła i białą pierś, a reszta ciała, chociaż jest żółta, to już nie tak intensywna w swym odcieniu. W Polsce nie są zbyt liczne, ale występują w nizinnych rejonach całego kraju od kwietnia do końca sierpnia.

Rzadko jada owoce, chętniej wybiera pokarm mięsny: owady w różnych stadiach rozwoju, w tym gąsienice motyli, ale jej ulubionym daniem są chrząszcze.

3. Kraska (Coracias garrulus)

Występuje głównie na wschodzie Polski

Oto pierwszy z ptaków, który znalazł się na podium. Kraska jest egzotycznie ubarwiona wieloma odcieniami niebieskiego, z jasnobrązową plamą na grzbiecie i skrzydłach. Lubi suche, niezbyt gęsto zadrzewione obszary przy łąkach i skraje lasów. Gniazda zakłada najczęściej w dziuplach po dzięciołach, naturalnych szczelinach lub w budkach lęgowych. W Polsce występuje skrajnie nielicznie, niemal wyłącznie na wschodzie kraju i jej liczebność systematycznie spada. Przypuszcza się, że zakładanie dodatkowych budek lęgowych specjalnie dla krasek nie zapobiegnie, a może co najwyżej spowolnić ten proces.

Jest u nas skrajnie nieliczna

Kraska jest mięsożerna. Poluje na owady takie jak chrząszcze czy pasikoniki oraz drobne kręgowce – nawet na małe węże, jaszczurki i płazy. Wybiera tylko gatunki naziemne, które wyszukuje, siedząc na drzewie, z którego zlatuje prosto na swoją ofiarę.

2. Zimorodek (Alcedo atthis)

Wykopuje nory w zboczach nadwodnych wałów

Zimorodek to prawdziwy mały klejnocik wśród polskiej awifauny. Intensywne kolory upierzenia nie umkną uwadze żadnego miłośnika ptaków. Zimorodka możemy spotkać nad strumieniami i rzekami niemal w całym kraju, ale jest to dość nielicznie występujący u nas ptak. Gniazda zakładają w wykopanych przez siebie norach tuż nad lustrem wody, do których prowadzą tunele o długości od pół do czasem nawet ponad metra.

Poluje, pikując prosto do wody

Podstawę jadłospisu zimorodków stanowią małe rybki: młode płocie, okonie, a także ukleje. Często polują także na raki oraz żyjące w wodzie larwy owadów. Zanim rozpoczną polowanie, siadają na gałązce nad wodą i uważnie obserwują nurt, by wyszukać dla siebie obiad. Taki zimorodek na polowaniu potrafi utrzymać całkowicie nieruchomo głowę, bez względu na to, jak bardzo dygotałaby gałązka, na której usiadł. Możecie to zobaczyć na poniższym filmiku.

Niesamowite, prawda?

1. Żołna (Merops apiaster)

Jej przysmakiem są pszczoły i osy

Mój absolutny faworyt! Kiedy pierwszy raz zobaczyłam zdjęcie żołny, zachwyciła mnie totalnie! W Polsce występuje bardzo nielicznie, najwięcej można ich spotkać w południowo-wschodniej części Polski nad Bugiem i Sanem, ale zaobserwowano tam i tak jedynie kilkadziesiąt par, więc szczęście ma ten, kto ujrzy ją na żywo. Gniazda budują w norach wykopanych „własnodziobnie” na ścianach ziemnych lub piaszczystych skarp.  Nazwa żołny w innych językach często nawiązuje do ich ulubionego pokarmu – owadów błonkoskrzydłych takich jak trzmiele, pszczoły czy osy (na przykład bee-eater po angielsku).

W Polsce występuje bardzo nielicznie

Ze względu na bardzo małą liczebność żołna objęta jest w Polsce ścisłą ochroną gatunkową, a najliczniejsze kolonie lęgowe są chronione i często ogrodzone. W ostatnich latach jednak przybywa coraz to nowych obserwacji w innych rejonach kraju, jest więc duża szansa na to, że żołn w Polsce zacznie przybywać. Gniazda budują w norach wykopanych „własnodziobnie” w ziemnych skarpach.

Uff, udało się! Zamknęłam swoje osobiste zestawienie dziesięciu najbardziej kolorowych polskich gatunków ptaków! Powiedzcie, które z nich znaliście już wcześniej, a które są dla Was nowością? A może nie zgadzacie się ze mną i uważacie, że powinny się tu znaleźć jeszcze inne ptaki?

P.S. To zestawienie nie byłoby pełne bez pięknych fotografii tych barwnych gatunków, o których pisałam. Większość zdjęć pochodzi od Kasi, Krzysztofa i Piotra, którzy robią fenomenalną robotę ze swoimi umiejętnościami i zgodzili się, abym opublikowała ich prace. Poznałam ich dzięki facebookowej grupie PTAKI, na której utalentowani fotografowie publikują zdjęcia z tymi wdzięcznymi modelami. Jeśli macie ochotę nacieszyć oko wyjątkowymi fotografiami – koniecznie do niej dołączcie!

Autorzy fotografii:
Piotr Górny. Strona: http://www.piotr-gorny.pl, fanpage: https://www.facebook.com/piotrgornywildlife/
Krzysztof Jaworski
Kasia Bukowska. Strona: https://www.flickr.com/people/acherontia83/
Michel Idre
Alexandros Gassios
Bernard Dupont